lausitz.la : luzica.la

mehr erfahren:wjace zhonić  dokumente:dokumenty  lieder:spěwy  links:pokazki   blog  serbska karta

 

Arnošt Muka
Dundanki a drohowanki po Delnich Serbach (1883)

Z: Arnošt Muka, Pućowanje po Serbach, Nakład Domowiny Budyšin, 1957

Serbske porjadne kemšenje a prědowanje zasta w Rogowje před 80-100 lětami a to za čas fararjow Šenka abo Krygarja I, kotryž z lěnjosću wjace serbsce njeprědowaše. Tež najstarši ludźo so dopomnić njewědźa, zo bychu hdy serbski prědować słyšeli. Jako bě posledni farar E. zapućował, je kantor Nakońc na próstwu wosady a z dowolnosću knjeza fararja dwójce serbske prědowanja čitał, běše to před nětko 8 lětami, a před 9 lětami je raz při chowanju na žadanje smjertne kěrluše serbsce spěwał a ćělny tekst serbsce wučitał. Žadosć wosady pak po serbskej božej słužbje spóznaješ tež z toho, zo wjesny šołta, jako měješe so před 9 lětami farske městno znowa wobsadźić, serbskeho duchowneho pytaše, kiž by móhł z wosadu z pomocu maćerneje rěče lěpje wobchadźować. 

Scyła so tu němskim duchownym runje nanajlěpje njelubi a njewostanu tu dołho, zwjetša wšitcy skoržicy, kaž bě jasnje z dołheje jeremiady w najnowšich cyrkwinskich knihach widźeć, na njeposłušnosć bohatšich, padustwo chudšich a wopiłstwo wšěch. Na přichilenju k piću piwa a palenca je wěsće z wulkeho dźěla sobu wina, zo je w cyłej wsy, štož mi wučer wobkrućeše, tak hubjena woda, zo so předewšěm w lěće skoro pić njehodźi. Tola žadyn tych skoržacych knjezow fararjow, chiba traš Graeve, njeje po mojim zdaću spóznał, što je předewšěm wina tutych złych počinkow wosady, mjenujcy fararjo sami, dokelž jako němscy wosadźe cuzy wostanu; jich prědowanje je, štož mi wučer sam zjawnje wuzna, ludźom morwe słowo; słowa němskeho předowanja drje zwjetša rozumja, ale nic jeho wobsah a duch. Što tuž do dźiwa, zo so wosada duchownje přeco bóle zanjerodźi?! 

Tež serbskich nabožnych knihow je zrudnje mało we wsy, mjenujcy jedna tak mjenowana “serbska heilsordnunga” a dwaj katechizmaj a traš hišće něšto spěwarskich a biblijow; tu by dyrbjał delnjoserbski wotrjad Maćicy Serbskeje swojeho kolportera Gahringa ze serbskimi knihami pósłać; přetož němske nabožne knihi, kotrychž drje tam tež wjele njeje, ludźom ničo njepomhaja. Haj, tajka wboha wosada zasłuži wjele bóle wobžarowanja nježli swarjenja swojich duchownych pastyrjow. A sobuželnosć ze swojej wosadu a při tym spóznaće, zo by wjele wjace lubosće w njej docpěł, zamó drje němskeho fararja Graevu, zo započa w lěće 1859 serbsce wuknyć a ze swojimi wosadnymi delnjoserbske nowiny “Bramborski serbski casnik” čitać; tola lědma bě započał, powołachu jeho do Nimašchlěba a z tym zasta tež zaso čitanje serbskich nowin w Rogowje. 

Dźensniši dźeń zamóža jenož starši ludźo trochu serbsce čitać, dźěći nic, zwjetša pak scyła nichtó ničo ani serbsce ani němsce nječita, chiba pičk němski kreisblatt w korčmje při piwje a palencu; jenož stary wowčer čita rady serbsce – hdyž što dóstanje. Mjez tym, zo w cyrkwi wot 100 lět žaneho serbskeho słowčka wjace njezasłyšiš, njeje tola serbska rěč ze šule hišće cyle wućiskana, wučerjo ju nałožuja při rozwučowanju małych šěsć- a sydomlětnych dźěći, dokelž – sebi hinak pomhać njewědźa. Tak su znajmjeńša, štož bu mi wobkrućene, wučerjo Grunewald, Langa starši a młódši, Jurij Grys († 1869) a Nakońc dotal činili. 

Posledni do Rogowa přišedši chcyše, kaž mi to sam powědaše, z němskej rěču přenuzować a rozwučowaše w započatku jenož němski. Dźěći drje bibliske hrončka a tak dale němski wuknjechu a skónčnje tež nawuknychu, ale njerozumjachu ani słowčka. Nimo toho běchu jara mało kedźbliwe: hdyž bě jim přez cyły měsac jeničku biblisku stawiznu powědał a prěki a pódłu wukładował, na posledk tola ničo njemóžachu, zo ani kročele do prědka njepřińdźe, doniž skónčnje sam njespózna, zo dyrbi hinak započeć. Tuž rozwučowaše z pomocu serbskeje rěče – a powěda sam dale, kak dźěći na njeho kedźbowachu, kak wšo derje prawje a lochko rozumjo zapřimnychu! A nětko wón tež we wyšej rjadowni bibliske stawizny připódla serbsce přednošuje, wězo nic k škodźe swojich šulskich dźěći. Tola serbskeje knihi ani jedneje w šuli njeje, bibliske hrónčka wučer prječa serbski wučić njesmě, jenož w najnišej rjadowni dźěći někotre jako přidawk na to wašnje nawuči, zo jim je předpraja. Šulskich dźěći ličeše so w lěće 1880 hromadźe 123, kiž běchu wšě serbske. Šołtowy syn wuknješe na Gubinskim gymnaziju a budźe drje nětko we wyšej sekundźe.


impressum